امتیازهای فراوانی که تیم مذاکره‌کننده دولت یازدهم در توافق هسته‌ای به آمریکا و هم‌پیمانانش واگذار کرد این سوال را در میان بسیاری از کارشناسان و دغدغه‌مندان ایجاد کرد  که در قبال این همه عقب‌نشینی‌های و دکوری سازی صنعت هسته‌ای، برجام قرار است چه دستاوردهایی  را به دنبال داشته باشد.

 

 بررسی متن توافق هسته‌ای نشان‌داد که بسیاری از وعده‌های داده شده در قبال اجرای برجام و آن‌چه دولت‌مردان آن را دستاورد تلقی می‌کردند حالت نسیه به خود دارد؛ حتی تامل‌های دقیق‌ نیز حکایت از آن داشت که بسیاری از این موارد حتی شایستگی  دستاورد خوانده شدن را نیز ندارند.

 

اما در بین موارد مطرح شده دولت مردان در بیان قاطعی مدعی بودند که از جمله دستاوردهای ملموس توافق هسته‌ای تاثیر آن بر روی صنعت هواپیمایی کشور است. در همین راستا محمد جواد ظریف خرداد ماه امسال با حضور در صحن علنی مجلس با اشاره به  اینکه قدر نعمت حاصل شده از برجام را باید بدانیم می‌گوید: « ناوگان هوایی، کشتیرانی و ریلی در حال بازساری است. فراموش نکنیم در شرایط عادی مذاکره، انعقاد و اجرای یک قرارداد چند میلیاردی سالها طول می کشد نه حتی ماه ها بروید مطالعه کنید. اما امروز این زمان کوتاه شده است.»

 

 

 

 

همچنین آخوندی وزیر راه و شهرسازی نیز در حاشیه سفر خود به استان گیلان در فروردین ماه امسال نوسازی ناوگان هواپیمایی را از دستاوردهای برجام عنوان دانسته  و در این باره می‌گوید : سال‌ها بود‌ که مردم از فرسودگی ناوگان هوایی در رنج بودند و اندیشه نوسازی ناوگان هوایی ایران با خرید 138 فروند هواپیما از جمله اتفاق‌های خوبی است که به‌زودی رقم می‌خورد. در سال‌های گذشته به دلیل مشکلاتی که بود حتی اندیشه نوسازی ناوگان هوایی امکانپذیر نبود اما با برجام به چنین موفقیت‌هایی دست یافته‌ایم.

 

 

 

اما اجرای برجام و بررسی حوادث چندماه گذشته نشان داد که  دست‌اندازی و رویکرد نسیه‌محور ایالات متحده آمریکا در همین موارد جزئی که بنا بر اصرار دولت‌مردان قرار است به عنوان دستاورد برجام معرفی گردد نیز به حدی بالا است که آرزو‌های شیرین دولت‌مردان را به شکست تبدیل کند.

 

در همین ارتباط پس از سفر برخی مقامات شرکت بوئینگ به ایران، اعضای کنگره آمریکا با ارسال نامه‌ای به اعضای این شرکت، نسبت به انجام هرگونه معامله با ایران هشدار دادند. کثی مک موریس راجرز، دیو ریچرت و دن نیوهاوس 3 عضو مجلس نمایندگان آمریکا از ایالت واشنگتن-که یکی از مراکز اصلی فعالیت شرکت بوئینگ محسوب می شود- در بخشی از نامه خود نوشتند: «ما این نامه را می نویسیم تا نگرانی جدی مان را درباره فروش هواپیما، قطعات یدکی و دیگر خدمات مرتبط با هواپیما به جمهوری اسلامی ایران ابراز داریم.»

 

 

فشارهای یاد شده به همراه مطرح شدن نامه احتمالی تد کروز  نامزد جمهوری‌خواه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به اوباما برای اعلام مخالفت آشکار با هرگونه فروش بوئینگ به ایران، به تدریج موثر واقع شد؛ تا جایی که «مت نولز» سخنگوی بوئینگ گفتگوهای صورت گرفته برای فروش هواپیما به ایران را تنها «یک گام و قدم در فرایند چند مرحله‌ای» توصیف کرد و آن را منوط به رضایت دولت آمریکا دانست و گفت : «برای اینکه هرگونه توافقاتی در آینده حصول شود، (اجرای) این توافقات مشروط به تایید و موافقت دولت آمریکا خواهد بود».

 

اما رویکرد خصمانه آمریکا در واگذاری اندک چیزی که به اصلاح دستاورد و امتیاز توافق هسته‌ای نامیده می‌شد به همین موارد ختم نشد. طی روزهای گذشته و در آستانه یک‌سالگی برجام مجلس نمايندگان آمريکا طرحي را به تصويب رساند که هدف از آن ممانعت از فروش هواپيماهاي مسافربري توسط شرکت هاي آمريکايي به ايران است.قانونگذاران آمريکايي به دو اصلاحيه اي راي مثبت دادند که هدف از آن ممانعت از اجرايي شدن قرارداد ماه گذشته بين شرکت بوئينگ و شرکت ايران اير است. اين اصلاحيه که به لايحه هزينه هاي خدمات مالي اضافه خواهد شد با 239 راي مثبت در برابر 185 راي منفي به تصويب رسيد.

 

پيتر روسکام، نماينده جمهوريخواه، که طراح اصلي اين اصلاحيه است در این رابطه می‌گوید: «تحويل اين نوع هواپيماها به حکومت ايران، به معناي تحويل محصولي به آنهاست که مي تواند براي اهداف نظامي مورد استفاده قرار گيرد.» 

 

هر چند که این طرح باید در مجلس سنا نیز مطرح بشود و در نهایت نیز به امضای رئیس جمهور آمریکا برسد اما نکته مهم آن است که  بی‌تدبیری وزارت امور خارجه کشورمان در طی مذاکرات هسته‌ای و عدم توجه به مسئله همزمانی اجرای تعهدات از دلایل اصلی است که  شرایط فعلی را رقم زده است؛ به این معنا که با از دست دادن سرمایه‌های راهبردی و مولفه‌های قدرت ایران طرف مقابل نه‌تنها به اکثر تعهدات خودش پایبند نبوده است بلکه ساز و کارها و محدودیت‌های جدیدی نیز برای انجام این تعهدات وضع می‌کند.